[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie bÄ™ÂdÄ™ tu wyÂliÂczaÅ‚ mnóÂstwa przyÂczyn, któÂre wyÂtwoÂrzyÂÅ‚y doÂgmat nieÂograÂniÂczoÂnej pÅ‚odÂnoÂÅ›ci; za daÂleÂko by nas to zaÂwioÂdÅ‚o.Przede wszystÂkim, to trzeÂba paÂmiÄ™Âtać, nie umiaÂno siÄ™ przed niÄ… broÂnić.Ale i poÂzyÂtywÂnych raÂcji byÂÅ‚o wieÂle.JedÂno muÂsi udeÂrzyć, kieÂdy siÄ™ czyÂta o dawÂnych dzieÂjach: miaÂnoÂwiÂcie ogromÂna liczÂba dzieÂci, któÂre umieÂraÂÅ‚y przedÂwczeÂÅ›nie.NaÂsuÂwaÂjÄ… mi siÄ™ przyÂkÅ‚aÂdy, któÂre znam najÂleÂpiej: z hiÂstoÂrii liÂteÂraÂtuÂry.MuÂza KraÂsiÅ„ÂskieÂgo, DelÂfiÂna PoÂtocÂka, miaÂÅ‚a piÄ™ÂcioÂro dzieÂci, któÂre wszystÂkie zmarÂÅ‚y w nieÂmowÂlÄ™cÂtwie.DwuÂdzieÂstoÂsiedÂmioÂletÂnia paÂni HaÅ„Âska zdÄ…ÂżyÂÅ‚a poÂchoÂwać czwoÂro dzieÂci, odÂchoÂwaÂÅ‚a zaÅ› tylÂko jedÂno.SiedÂmioÂro dzieÂci nie uchroÂniÂÅ‚o OjÂca ZaÂdżuÂmioÂnych53 od saÂmotÂnej staÂroÂÅ›ci.ChoÂroÂby zaÂkaźÂne — do spółÂki z dawÂnÄ… meÂdyÂcyÂnÄ… — dzieÂsiÄ…tÂkoÂwaÂÅ‚y ludzÂkość.SaÂma ospa, nim wyÂnaÂleÂzioÂno szczeÂpieÂnie, ileż czyÂniÂÅ‚a spuÂstoÂszeÅ„ wÅ›ród dzieÂci! ToÂteż liczÂna roÂdziÂna byÂÅ‚a jeÂdyÂnÄ… rÄ™ÂkojÂmiÄ…54, że coÅ› z niej zoÂstaÂnie.PÅ‚oÂdzoÂno dzieÂci na wyÂrost.To wszystÂko zmieÂniÂÅ‚o siÄ™ staÂnowÂczo.Od w.XVIII przeÂciÄ™tÂna wieÂku55 ludzÂkieÂgo podÂnioÂsÅ‚a siÄ™ z 36 lat na 57.HiÂgieÂna uczyÂniÂÅ‚a tak olÂbrzyÂmie poÂstÄ™Âpy, że gwaÂranÂcja szczÄ™ÂÅ›liÂweÂgo wyÂhoÂdoÂwaÂnia zdroÂweÂgo dziecÂka jest nieÂmal zuÂpeÅ‚Âna, gdy dawÂniej trzeÂba byÂÅ‚o mieć dzieÂsiÄ™ÂcioÂro dzieÂci, aby siÄ™ doÂchoÂwać trojÂga czy czworÂga.ZoÂrienÂtoÂwaÂÅ‚y siÄ™ w tym wszystÂkim klaÂsy zaÂmożÂniejÂsze, barÂdziej oÅ›wieÂcoÂne, i urzÄ…ÂdziÂÅ‚y soÂbie żyÂcie w tym senÂsie.SpyÂtajÂcie siÄ™ każÂdeÂgo, kto siÄ™ obuÂrzy na mój arÂtyÂkuÅ‚, ile ma dzieÂci! Nie istÂnieÂje naÂtoÂmiast reÂguÂlaÂcja w klaÂsach najÂbiedÂniejÂszych, nie tyÂle wskuÂtek poÂsÅ‚uÂchu woÂbec zaÂsad, ile wskuÂtek ciemÂnoÂty, nieÂdbalÂstwa i nieÂzaÂradÂnoÂÅ›ci.Tam pÅ‚oÂdzi siÄ™ wciąż dzieÂci maÂsoÂwo, a dzieÂsiÄ…tÂkuÂje je nÄ™Âdza, zroÂdzoÂna wÅ‚aÂÅ›nie z teÂgo nadÂmiaÂru pÅ‚odÂnoÂÅ›ci.Ale ta saÂma nÄ™Âdza wpÅ‚yÂwa opÅ‚aÂkaÂnie na warÂtość tych, któÂre siÄ™ uchoÂwaÂjÄ….A reÂzulÂtat? — StraszÂny.ZaÂmiast uÅ›miechÂniÄ™Âtej i szczÄ™ÂÅ›liÂwej maÂmuÂsi, wiÂdzi siÄ™ wyÂnÄ™dzÂniaÂÅ‚Ä…, przedÂwczeÂÅ›nie poÂstaÂrzaÂÅ‚Ä… koÂbieÂtÄ™, jeszÂcze karÂmiÄ…ÂcÄ…, a już w ciÄ…Âży, wiÂdzi siÄ™ dzieÂci bez opieÂki, zaÂnieÂdbaÂne, zbieÂdzoÂne, zwyÂrodÂniaÂÅ‚e; wiÂdzi siÄ™ ojÂca roÂdziÂny, ucieÂkaÂjÄ…ÂceÂgo od teÂgo pieÂkÅ‚a doÂmoÂweÂgo do szynÂku56.PoÂsiaÂdaÂnie dwojÂga czy trojÂga choÂroÂwiÂtych dzieÂci opÅ‚aÂca siÄ™ nÄ™ÂdzÄ…, rozÂpaÂczÄ…, kilÂkoÂma trupÂkaÂmi i nie mniejÂszÄ… iloÂÅ›ciÄ… parÂtacÂkich poÂroÂnieÅ„, zwyÂkle maÂjÄ…Âcych za skuÂtek choÂroÂbÄ™, czaÂsem wiÄ™ÂzieÂnie.W imiÄ™ czeÂgo to wszystÂko? W imiÄ™ moÂralÂnoÂÅ›ci chrzeÂÅ›ciÂjaÅ„Âskiej, woÂÅ‚aÂjÄ… jedÂni.— W imiÄ™ ciemÂnoÂty, obÂÅ‚uÂdy i wyÂzyÂsku — szepÂcÄ… druÂdzy.KruÂcjaÂtÄ… przeÂciw nÄ™Âdzy naÂzwaÂno reÂguÂlaÂcjÄ™ uroÂdzeÅ„ w AnÂglii.Gdy do tej kruÂcjaÂty moÂbiÂliÂzuÂje siÄ™ nieÂmal caÂÅ‚y Å›wiat, w PolÂsce doÂtÄ…d nie zgÅ‚oÂsiÅ‚ nikt sweÂgo udziaÂÅ‚u.W tej najÂdoÂnioÂÅ›lejÂszej kweÂstii, któÂra siÄ™ rozÂstrzyÂga, mieszÂczÄ…Âcej w soÂbie wszystÂkie inÂne, od euÂgeÂniÂki57, oÅ›wiaÂty, kulÂtuÂry, aż do paÂcyÂfiÂzmu, paÂnuÂje u nas najÂbarÂdziej maÂÅ‚oÂduszÂne i obÂÅ‚udÂne milÂczeÂnie.A wszak sÄ… wszelÂkie waÂrunÂki do teÂgo, aby zaÂcząć dziaÂÅ‚ać.SoÂcjoÂloÂgia polÂska dawÂno opoÂwieÂdziaÂÅ‚a siÄ™ za reÂguÂlaÂcjÄ….JeÂsteÂÅ›my w tym szczÄ™ÂÅ›liwÂszym od wieÂlu naÂroÂdów poÂÅ‚oÂżeÂniu, że praÂwo naÂsze, nie bÄ™ÂdÄ…c w tym obÂciÄ…ÂżoÂne zaÂdawÂnioÂnyÂmi uprzeÂdzeÂniaÂmi, nie staÂwia niÂkoÂmu przeÂszkód w tej mieÂrze.LuÂdzie praÂcuÂjÄ…Âcy spoÂÅ‚eczÂnie nieÂmniej przeÂÅ›wiadÂczeÂni sÄ… o doÂbroÂdziejÂstwach reÂguÂlaÂcji
[ Pobierz całość w formacie PDF ]