[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.(Od kiedy wciśnięcie pojedynczego guzika może spowodować kataklizm, odkryliśmy zagładę jeszcze większą niż ludobójstwo „omnibójstwo” (omnicide)]3.Ale potępienie związane z terminem „ludobójstwo” zdaje się również być powiązane z działaniem zbiorowym - jak gdyby ten akt lub seria aktów były winą mniejszą, łatwiejszą do zrozumienia, jeśli nie do wytłumaczenia, w razie gdyby to raczej jedna osoba, a nie grupa była za nie odpowiedzialna.Grupa (jak przypuszczamy) byłaby związana publicznym moralnym kodem; decyzje byłyby podejmowane kolektywnie i wina poszczególnych intencji uległaby proporcjonalnemu zwielokrotnieniu.To prawda, że czasami przywołuje się odpowiedzialność zbiorową, aby zmniejszyć (lub przynajmniej przysłonić) indywidualną, a więc, przykładowo, obrońcy roli, jaką spełniły Stany Zjednoczone w Wietnamie, retrospektywnie odwoływali się do efektu „trzęsawiska”.Jeśli jednak chodzi o ludobójstwo, prawdopodobieństwo jego zbiorowych źródeł zdaje się podkreślać moralny wymiar zbrodni; musiało zostać popełnionych wiele indywidualnych i intencjonalnych aktów, a związki między nimi zostać potwierdzone, aby powstał ów rozległy akt.W przeciwieństwie do innych zbiorowych aktów, które mogłyby być nie tylko zaprojektowane, ale i prze- 13prowadzone przez jedną osobę lub niewielką grupę osób, ludobójstwo ze względu na swój zakres wymaga koniecznej współpracy stosunkowo dużej grupy sprawców działających zarówno zbiorowo, jak i indywidualnie.Potrzeba określenia indywidualnej odpowiedzialności za ludobójstwo stanowi odzwierciedlenie tego schematu w akcie ludobójstwa i Konwencja ONZ bierze to pod uwagę w artykule IV, przewidując odpowiedzialność karną dla każdego, kto popełnia ludobójstwo, bez względu na to, „czy jest konstytucyjnie odpowiedzialnym władcą, urzędnikiem publicznym, czy osobą prywatną”.Trzeba przyznać co prawda, że zastrzeżenie to odracza jedynie zagadnienie odpowiedzialności rozkładającej się pomiędzy sprawcą zbiorowym a indywidualnym: czy odpowiedzialność rozciąga się na każdego, kto służy w armii, w której tylko niektóre jednostki wykonują rozkazy mające charakter ludobójczy? Czy rozciąga się na obywateli płacących podatki na rząd, który poprzez swoją armię i inne urzędy wprowadza w życie politykę ludobójstwa? Czy może na cały naród? Ale są to standardowe i trudne przykłady związane z oszacowaniem stopnia odpowiedzialności w każdym przypadku działań zbiorowych.W przypadku ludobójstwa są one o tyle szczególne, że ogrom danego aktu może wpływać na stopień winy (im poważniejsza zbrodnia, tym większa wina) i w konsekwencji potęguje konieczność oszacowania odpowiedzialności.Jednak, trzeba powiedzieć raz jeszcze, fakt, iż w niektórych przypadkach ludobójstwa niemożliwe jest wskazanie sprawcy lub osoby odpowiedzialnej, nie znaczy, że w innych przypadkach lub sprawcach taki osąd nie może być pewny - a przynajmniej pewny w takim stopniu jak tylko sądy moralne być mogą.2.LUDOBÓJSTWO JAKO ZASADAPrzyczyna, dla której podkreślamy fizyczną zagładę w strukturze ludobójstwa, jest oczywista.Kiedy życie zostaje zachowane, jak w przypadku ludobójstwa kulturowego lub etnobójstwa, zachowana zostaje również możliwość odrodzenia danej grupy; nie jest tak w przypadku ludobójstwa zakładającego fizyczne unicestwienie.Relacje koncepcyjne między gatunkiem (genos) podlegającym ludobójstwu i rodzajem zagłady zakładanym przez ten akt, zostały już wykazane.Zagłada fizyczna prowadzi również do ludobójstwa kulturowego, ale odwrotność nie zachodzi: w stosunku do grupy, definiowanej genetycznie, fizyczna destrukcja jest jedyną formą, jaką może ono przyjąć.Zatem ludobójstwo, w którym zarówno gatunek (genos), jak i sposoby zagłady są definiowane za pomocą terminów biologicznych, stanowi jego najbardziej ekstremalną i jednoznaczną formie; jest to, w efekcie, „paradygmat” ludobójstwa.Taką właśnie formę przybrało, jak wiemy, nazistowskie ludobójstwo na Żydach; pozostaje ono również, z innych przyczyn, najbardziej wyraźnie wyartykułowanym i w pełni udokumentowanym przykładem idei i aktu ludobójstwa [ Pobierz całość w formacie PDF ]